Al sinds het begin van het bestaan van de mensheid is er het vermogen om creatief te denken. En toch is het niet iets waar we dagelijks bewust van zijn. Is dit dan zo’n typische eigenschap die in de vergetelheid is geraakt?
Het is juist des te belangrijker dan ooit. Want door de toenemende snelheid van maatschappelijke veranderingen, waaronder technologie en digitalisering, vergt de kennis- en netwerksamenleving andere competenties van de mensheid. Wellicht heb je al gehoord van de 21st century skills. Deze stroming richt zich op de 11 competenties die je als mens zou moeten bezitten/ontwikkelen om succesvol te zijn in de wereld van nu. Eén van die vaardigheden is ‘creatief denken’: het vermogen om nieuwe en/of ongebruikelijke, toepasbare ideeën voor bestaande vraagstukken te vinden.
In deze blog lees je:
"Ideas are the currency of the 21st century"
Wat is de definitie van creatief denken?
Denken is een innerlijk proces dat mentaal plaatsvindt, waarbij een beeld, voorstelling, herinnering of idee wordt gevormd. Het gebeurt allemaal in ons brein, ook wel onze hersenen genoemd. Zodra je hersenen geprikkeld worden door een zintuiglijke waarneming, worden je hersenen aan het werk gezet om ergens een voorstelling van te maken.
Wanneer we het specifiek hebben over creatief denken, dan zoekt het brein naar verbindingen die niet vanzelfsprekend zijn. Creatief denken betreft het vermogen van de hersenen om te reageren op denkprikkels van buitenaf: brainstormen, combinaties maken, met nieuwe of ongewone ideeën komen, flexibel inspelen op verschillende prikkels. We gaan in onze hersenen nieuwe wegen creëren, onontgonnen gebieden in en doorbreken bestaande patronen.
Er worden als het ware aanknopingspunten verbonden waartussen de wegen opnieuw worden gelegd. Je denkbeelden zijn dan niet niet alleen zwart-wit, maar geven veel meer context en kleur. Als je aan een fiets denkt zie je niet alleen een stang, wielen en een stuur, maar maak je jezelf een gehele voorstelling van de mechanische foefjes die ervoor zorgen dat de fiets wellicht net boven de grond voortbeweegt, doorzichtig is en geen geluid maakt.
Door op zoek te gaan naar verbindingen die niet voor de hand liggen activeer je creatief denken. Dit betekent dat de dominante link tussen verschillende hersencellen dit keer niet de overhand krijgen, maar juist de hersencellen een eindje verderop geactiveerd worden. Zo zijn het een keer niet je eerste ideeën of de eerste logica die bepaalt, maar hetgeen in tweede instantie gecreëerd is.
Hoe gebruik je creatief denken voor innovatie?
Creatief denken heeft een sterk innovatief karakter. Er kunnen nieuwe werelden worden geschetst die in hun vorm nuttig lijken. Het gevaar schuilt echter in het grote ‘luchtkastelen-denken’. Een krachtig resultaat van creatief denken is een bruikbaar nieuw idee welke ook in de praktijk toepasbaar is, ook wel innovatie genoemd. De stappen die hiervoor werken:
Stap 1: Denk buiten gebaande paden
Als jong kind groeien we op in verschillende omstandigheden. We vormen onszelf een beeld van de wereld, gebaseerd op invloeden zoals opvoeding, het onderwijs, vriendenkringen, etc. Onze hersenen beginnen patronen vast te leggen op basis van wat we met onze zintuigen waarnemen. We bouwen associaties en verzanden in zogeheten paradigma’s; dat wat we onszelf als waar aanmeten.
Door hier bewust van te worden kun je repeterende patronen een halt toeroepen. Welke nieuwe paden heb je nog niet geprobeerd? Wie kan je daarbij helpen? Door met een ondernemende en onderzoekende houding te werk te gaan, wakker je je eigen nieuwsgierigheid (letterlijk: begerend naar nieuws) aan. Resultaat is dat je meer outside the box gaat denken.
Stap 2: Ga op zoek naar samenhang
Als je creatief denken wilt ontwikkelen dan is het belangrijk om nieuwe samenhangen te kunnen zien. Dit kan je ontwikkelen door zoveel mogelijk neuroassociaties aan te maken en te zorgen voor links tussen deze associaties. Makkelijker gezegd: ga dingen uitproberen. Doordat je veel nieuwe dingen meemaakt, onderga je meer variëteit in je zintuigen en dat zorgt ervoor dat je meer associaties aanmaakt.
Het verbreden van je wereldbeeld helpt dus enorm. Doe dingen die je nog niet eerder gedaan hebt, doe het tegenovergestelde van wat je normaal zou doen, ervaar bewust je zintuigen. Ga bijvoorbeeld op reis naar een onbekende plek, neem een dag de rol van je collega aan, ga naar de winkel en koop groente die je normaal niet kiest en maak hier een lekker gerecht van zonder voorbedacht recept. Ontdek dat je brein tot veel meer in staat is dan je eigenlijk denkt. Des te meer ervaring, des te makkelijker je leert associëren, wat leidt tot creatief denken.
Stap 3: Durf risico te nemen
De enige manier om je vermogen om creatief te denken écht te verbeteren, is door ook daadwerkelijk tot actie te komen in je creatieve ideeën. Dat betekent dat je risico moet durven nemen. Risico dat je idee misschien keihard faalt, dat je erachter komt dat je helemaal niet zo gemotiveerd bent voor je idee, dat je idee niet zo groot wordt als dat je zou willen. Het hoort er allemaal bij. Want juist dan worden je zintuigen weer geprikkeld en word je in staat gesteld je associaties te verrijken.
Deze nieuwe snelwegen in je hoofd creëren weer fundament voor toekomstige creatieve gedachtes. Door dit creatieve denkvermogen te stimuleren aan de hand van actie, leer je flexibel om te gaan met problemen en uitdagingen. Je leert te focussen op mogelijkheden en kansen, juist daar waar je van tevoren niet weet of je het kunt voorstellen of voorspellen.
Aan de slag met creatief denken
Creatief denken is een proces van oefenen, oefenen, oefenen. Door jezelf bewust te maken van je gedachtes kan je jezelf de keuze voorhouden om creatiever te denken. Om aan de slag te gaan met het proces van creatief denken zijn er verschillende werkvormen om een eerste slag te slaan in het proces. En onthoud: het meervoud van lef is leven, dat is waarom we het bestaan tenslotte zo betitelen!
