Gaat het over innovatie, dan denken we vaak aan nieuwe producten en diensten die we kunnen verkopen. Maar lang niet alle vraagstukken hebben betrekking op iets dat we willen verkopen. De wereld kent een breed scala aan problemen en vragen die niet zomaar op te lossen zijn. Vaak gaat het daarbij om maatschappelijke en sociale problemen, die diep in een samenleving zitten. Sociale innovatie gaat om het vinden van creatieve oplossingen voor dat soort problemen.
Wat is sociale innovatie?
Sociale innovatie is een vernieuwing van de manier waarop een groep mensen met een bepaalde situatie omgaat. Dat kan heel groots zijn, zoals armoede, ongelijkheid en klimaatproblemen, maar ook klein zoals een vernieuwde werkwijze binnen een organisatie of het schoonhouden van straten.
Sociale innovatie gaat om het outside the box denken bij maatschappelijke vraagstukken. Hoe kunnen we de problemen die we ervaren op een ándere manier oplossen? Door middel van sociale innovatie kun je een echt verschil maken in de wereld. Geen wonder dat er zoveel organisaties zijn die zich hiermee bezighouden.
Maar sociale innovatie gaat niet alleen maar om het bedenken van nieuwe, creatieve oplossingen. Het grootste verschil zit in het implementeren daarvan en zorgen voor een blijvende impact. Aangezien maatschappelijke vraagstukken vaak over mensen gaan, is gedragsverandering één van de grootste uitdagingen binnen sociale innovatie. Hoe kun je mensen helpen om anders te gaan leven?
Uitdagingen van sociale innovatie
Waar je bij de ontwikkeling van een nieuw product misschien nog weg kan komen met een kneitergoede marketingcampagne die mensen verleidt om je product te kopen, gaat dat bij sociale innovatie echt niet genoeg zijn. Vanuit een puur winstperspectief heb je bij de verkoop van een product namelijk je doel al bereikt, maar bij sociale innovatie gaat daar vaak langere tijd overeen. Je hebt je doel dan pas bij een structurele gedragsverandering bereikt, en die krijg je met een mooie marketingcampagne niet voor elkaar.
Samenwerking is daarom essentieel voor sociale innovatie. Door intensief samen te werken met verschillende belanghebbende en de diverse perspectieven te belichten, wordt de kans op succes groter. In je eigen bubbel blijven is hier geen optie: je zult de standpunten en belangen van verschillende groepen in de maatschappij moeten doorgronden om ze vervolgens samen te kunnen brengen.
Sociale innovatie is niet altijd eenvoudig. Het kan erg uitdagend zijn om in complexe sociale situaties met oplossingen te komen waar iedereen zich in kan vinden. Hoe groter de uitdaging is, hoe langer het ook zal duren voordat je de effecten ziet. Hoewel je graag die grote uitdaging oplost, kun je vaak beter klein beginnen. Beter iets kleins écht doen en daar de vruchten van plukken, dan over grootste ideeën blijven praten en niets doen. Iets dat klein begint kan zomaar uitgroeien tot een groots project dat breed impact heeft.
Voorbeeld van sociale innovatie: de Ocean Clean-up
Een goed voorbeeld van een sociale innovatie is het Ocean Clean-up project, gestart door Boyan Slat (een Nederlander) toen hij slechts 18 jaar was. Het doel van het project is om plastic afval uit oceanen te verwijderen. Geen makkelijk karwei, maar het team heeft er een systeem voor bedacht dat gebruik maakt van de zeestroom en op een vernuftige wijze plastic naar een centrale plek loodst.
Het project is de ultieme combinatie van nieuwe technologie, eigenaarschap en sociale-maatschappelijke verantwoordelijk om een groots probleem op te lossen. Alleen door samen te werken met experts, investeerders, vrijwilligers, belangenorganisaties en overheden is het project tot stand kunnen komen.
Hoewel het systeem op schaalbaarheid is gebouwd, zal het nog lang duren voordat het doel behaald is. Dat heeft niet zozeer met de opzet van het project te maken, maar vooral met de enorme omvang van de oceanen en de hoeveelheid plastic die daarin zwemt. Maar elk beetje helpt. Elke minuut waarin ergens ter wereld plastic uit de oceaan wordt gevist, is een stap richting een schonere wereld. Al die kleine beetjes samen zorgen uiteindelijk voor een groots resultaat.
Feitje: In 2021 is er 816.000 kilo aan afval uit de oceanen gehaald.
Hoe zorg je voor sociale innovatie?
Nu denk je misschien “oke, klinkt, goed, maar hoe start ik hiermee?”. Het goede nieuws is: iedereen kan een sociale innovatie initiëren! Met een goede aanleiding, een paar mensen en een werkvorm die creatief denken stimuleert ben je zo op weg.
De allereerste vraag is dus: waarvoor wil je innoveren? Welk maatschappelijk vraagstuk wil je aanpakken? Kies vooral voor iets waar jij en je teamleden een intrinsieke motivatie bij hebben. Je kunt bijvoorbeeld gaan voor een situatie in je eigen omgeving, zoals woningtekorten of het aanbod van gezond eten. Denk ook aan de grotere maatschappelijke thema’s zoals klimaatverandering, schending van mensenrechten of overpopulatie.
Zodra je een thema hebt, kun je op zoek naar een werkvorm die je helpt bij je innovatieproces. Drie veelgebruikte tools zijn Liberating Structures, Lightning Decision Jams en Design Sprints.
- Liberating Structures
Met meer dan 30 verschillende werkvormen is er altijd een werkvorm die aansluit bij jouw vraagstuk. De kracht van Liberating Structures zit in de betrokkenheid van de volledige groep. In tegenstelling tot traditionele brainstormsessies telt niet alleen het woord van degene die het hardst roept, maar krijgt iedereen de kans om de eigen creativiteit aan te wakkeren. - Lightning Decision Jams
Wil je in een (bliksem)flits van probleem naar mogelijke oplossing? De Lightning Decision Jam helpt je in ½ tot 1½ uur om alle problemen die we met betrekking tot het thema kennen te inventariseren, en van daaruit gericht oplossingen te bedenken. Aan het einde van de werkvorm kies je één oplossing uit die het meest haalbaar lijkt. Hiervoor maak je een actieplan dat je direct toe kunt passen. - Design Sprints
Is je uitdaging wat groter en wil je snel weten of een concept waardevol kan zijn? De Design Sprint leidt je in vier dagen door de fases van Design Thinking. Beginnend met empathie voor je doelgroep inventariseer je alle kennis die er is rondom het thema, om vervolgens mogelijke oplossingen uit te werken. Net als bij de Lightning Decision Jam kies je er één uit die je direct met een Low-Fi prototype in de praktijk uittest.
Aan de slag met sociale innovatie
Sociale innovatie gaat dus om het vinden van nieuwe oplossingen voor bestaande maatschappelijke problemen. Outside the box denken, samenwerken met anderen en aan de slag durven gaan helpen je om succesvol te innoveren in het sociale domein. Hoewel dat niet makkelijk is, kan het je wel veel voldoening geven. Sociale innovatie gaat immers veel verder dan geld verdienen, het gaat om een verbetering voor de hele wereld. Voel je daarom vrij om groots te dromen. Laat je fantasie de vrije loop en wie weet sta je daarmee aan de wieg van een impactvolle sociale innovatie.
