De termen divergeren en convergeren ben je misschien wel eens tegengekomen. Inmiddels worden ze ook steeds vaker gebruikt in combinatie met vernieuwing en innovatie. Maar wat bedoelen we er nu precies mee en hoe kan je beide goed activeren bij je innovatieproces?
Wat betekent divergeren-convergeren?
Divergeren wordt in de van Dale omschreven als “vanuit een gezamenlijk vertrekpunt steeds meer gaan verschillen”. Convergeren is juist “het zich naar één punt richten”.
Visueel ziet dat er zo uit:
In een creatieproces kan je de divergeerfase zien als een periode waarin je zoveel mogelijk ideeën of oplossingen bedenkt voor een specifiek probleem. Je laat je in deze fase door niets beperken, dat komt later wel. Eerst is het aan het team om vrij te denken. Dat betekent dat je het volledige teampotentieel benut door iedereen aan bod te laten komen. Zonder oordeel hoor je alle creaties aan. Pas in de opvolgende fase van convergeren ga je keuzes maken. Van kwantiteit ga je naar kwaliteit; welk idee sluit het beste aan voor het betreffende vraagstuk?
Deze gedachtegang staat dus haaks op de meer traditionele aanpak van lineair denken. Daar waar probleem en oplossing een direct verband hebben (probleem oplossing) denk je met deze meer creatieve mindset eerst in alternatieven. Je maakt als het ware eerst de totale taart inzichtelijk, alvorens je een taartpunt kiest.
In de praktijk zie je vaak tegenovergesteld: je collega vertelt iets in een vergadering over een bepaald onderwerp en voor we er erg in hebben wordt er al een tijd lang over dat onderwerp gepraat. Is dit echter wel de juiste tijdsbesteding? Door eerst uit te zoomen en de kennis van de andere teamleden te horen, heb je de keuze aan welk onderwerp je aandacht besteedt. Zo benut je de waarde van éérst divergeren en dan pas convergeren op een goede manier.
De Double Diamond van Design Thinking
In de Design Thinking filosofie worden de begrippen divergeren en convergeren veelvuldig gebruikt. Daar leer je al snel over de Double Diamond; vanuit een probleemfase divergeer en convergeer je naar een juiste probleemstelling om vervolgens de oplossingsfase wederom vanuit divergeren naar convergeren vorm te geven. Zo resulteert een waardevol concept of prototype om te toetsen bij de gebruiker. Hoe kun je deze manier van denken verder omarmen, zodat deze mindset meer in de dagelijkse praktijk geïntegreerd is?
Praktische toepasbaarheid van divergeren/convergeren
Het bekende vragenrondje wordt vaak aan het eind van een vergadering ingezet en is daarmee een gemiste kans. Je kunt er ook je vergadering mee starten, waardoor je het als kracht inzet. Stel iedereen de vraag om voor zichzelf te bedenken wat je van de sessie verwacht en je krijgt een veel beter beeld van wat er speelt. Zo houd je iedereen ook meteen betrokken.
Je kunt deze aanpak ook per agenda-onderdeel gebruiken. Laat iedereen eerst zelfstandig opschrijven welke kennis hij/zij heeft over het agendapunt, laat dat plenair delen en kies dan pas waar de aandacht naar uit gaat. Op deze manier faciliteer je eenvoudig dat je als groep continu divergeert en vervolgens gericht convergeert. Dit stimuleert de creativiteit en kansen voor innovatie.
5 tips om divergeren/convergeren toe te passen
Het kan helpen om hier een bepaalde cultuur bij te ontwikkelen, die gebaseerd is op:
1. Als 1 iemand praat, luistert de rest
TIP: Gebruik een spreekstokje voor de spreker
2. Luister om te begrijpen, niet om te reageren
TIP: Schrijf alles op wat in je opkomt, dit kan je later delen
3. Laat de regie bij de ander als het moment van de ander is
TIP: Wees nieuwsgierig en hanteer een beginners-mindset
4. Bouw verder op elkaars ideeën tijdens je eigen moment
TIP: Gebruik woorden als: ja, én.., aanvullend daarop.., nog meer…
5. Sta de wildste ideeën toe
TIP: Faciliteer een veilige situatie door een spelende houding (spelend leren is leuk!)
Doorbreek het oude patroon
Het integreren van een cultuur welke “probleem en oplossing” niet als een direct verband ziet, vergt tijd en aandacht. Daarom is het aan te raden om klein te beginnen zodat mensen wennen aan deze gedachte. Het kan immers als warrig, chaotisch en onlogisch aanvoelen. Dat is te verklaren omdat we een bestaand patroon doorbreken wat jarenlang als de norm gezien is. Door dit geregeld te benadrukken en erkennen, evenals de kleine divergeer-convergeer stappen die gezet worden te koesteren, kan je met de kracht van herhaling een cultuur ontwikkelen waar divergeren-convergeren centraal staat. Dat helpt je om innovatief te worden.
